Telesna psihoterapija je naučno zasnovana posebna grana psihoterapije koja kombinuje sistemski rad sa telom i psihom kako bi se klijentu pomoglo u redukciji psihološke i psihosomatske patnje i u rešavanju problema životnih kriza. Cilj je uspostavljanje integracije tela i psihe, što vodi psihološkom rastu i razvoju i potpomaganju unutrašnjih samoregulativnih procesa. Cilj telesne psihoterapije jeste omogućiti klijentu izbor za slobodno izražavanje ili blokiranje emocija i vratiti klijenta ciljevima koji su svrsishodni za njega samog, tj. u skladu sa njegovim najdubljim osećanjima, čime se oslobađa ciljeva nametnutih tokom vaspitanja koje je doživljavao kao svoje.
U toku rada proučava se interakcija između klijentovih mentalnih reprezentacija i njihovih telesnih fenomena. Telesni psihoterapeut radi na otelovljenju mentalnog, emotivnog, socijalnog i duhovnog života. Kroz rad, telesni psihoterapeut omogućava otuđenim delovima ličnosti da postanu osvešćeni, prihvaćeni i integrisani delovi selfa. Telesni psihoterapeut potpomaže povratak kapacetita za osećanje i samim tim za bolju percepciju realnosti. Telesni rad je ključan za suočavanje osobe sa realnošću jer omogućava potpuni povratak u „sada i ovde“ i ostavlja manje prostora za mišljenje, konfuziju i imaginaciju. Iako su fantazije, sećanja i razmišljanja uključeni u proces rada na telu u velikom stepenu, oni dobijaju svoj pravi referentni okvir i bivaju smešteni u realnost individuinog unutrašnjeg i spoljašnjeg života. To vodi bržem i lakšem smanjenju otuđenosti i boljem povezivanju sa drugim osobama tj. kvalitetnijim međuljudskim odnosima. Dodir, kao tehnika u radu na telu, izuzetno potpomaže klijentove ego snage, intenzivira transfer, ali dovodi do njegovog bržeg razrešenja. Psihoterapeut kao treći roditelj ne vodi klijenta do zavisnog položaja, već gradi odnos odrasla osoba prema odrasloj osobi, sa puno razumevanja i podrške.
Telesni rad podrazumeva više nivoa, i on nije samo psihoterapijski. Rad na telu može biti i edukacijski, kao i isceljujući, a najveći naglasak je na rastu i razvoju ličnosti u skladu sa humanističkim principima. Postoji veliki broj nepsihoterapijskih tehnika rada na telesnoj i emocionalnoj svesnosti koje se koriste u radu sa klijentima, kao i veliki broj tehnika za osobe koje imaju različite vrste psihološke i somatske patnje, pa i za dijagnostikovane osobe sa najtežim psihičkim poremećajima.
Prvi nivo je rad na telu, somatski rad, koji omogućuje osobama da se vrate sebi u punom smislu te reči. On obuhvata rad na biološkim delovima čoveka koji se tiču njegove instinktivne prirode i refleksnog sistema, i koji su ključ za povratak vere u sebe i svoju izvornu snagu. Rad na telu najviše podrazumeva rad na mišićima voljne muskulature u telu i to na onim koji su prenapregnuti, kao i na onima koji su isuviše mlitavi. Ovi aspekti čoveka su od izuzetne važnosti naročito u radu sa traumama, gde instinktivna priroda i refleksni odgovori preuzimaju kontrolu nad osobom. Brojna istraživanja su pokazala da je jedino rad na telu uspešan u prevazilaženju trauma, dok verbalne terapije nisu uspešne. Zatim tu je psihološki nivo koji podrazumeva emocije, mentalne reprezentacije, mišljenje, stavove i znanja. Ovaj rad je obuhvaćen i drugim psihoterapijskim pravcima, ali rad na telu omogućuje utelovljenje svih aspekata psihičkog života što im daje novu dimenziju i omogućuje njihovu potpunu međusobnu integraciju i stapanje sa stvarnošću. Dalje, se nalazi duhovni nivo, na kome se uspostavljaju razni moralno – etički principi po kojima osoba živi. Rad na telu omogućuje osobi da lažni moral zameni prirodnim. To je posledica povećanja svesti o sebi i drugima i pravog doživljaja svrhovitosti u skladu sa svojim osećanjima.
Osim ovih nivoa rada, telesni rad podrazumeva psihoterapijski tretman posredstvom različitih položaja tela. Klijenti rade i u ležećem, i u sedećem i stojećem položaju. Na ovaj način klijentima se omogućuje da na jedan plastičan način uđu u različite regresivne faze, koje im omogućuju da brzo, čak u okviru iste seanse preispitaju svoje odluke i ponašanja koja su ih vodila u životu, a donete su na različitim razvojnim stadijumima. Ovo omogućuje bržu integraciju odvojenih emotivnih procesa u organizmu i potsticaj sazrevanju uz vraćanje bazičnog osećaja telesne ravnoteže, koja je razvojno gledano baza za uspostavljanje psihičke ravnoteže.
Rajh je uveo telo u psihoterapiju, a ovakav obuhvatan pristup radu omogućile su različite škole koje su nastale iz Rajhovog učenja. Prva škola je Američki koledž za orgonomiju kojim rukovodi Elsworth Baker, druga je Institut za bioenergetsku analizu na čelu sa Aleksander-om Lowen-om i treća Radix institut koji je osnovao Charles Kelley. Dalji razvoj telesne psihoterapije omogućili su psihoterapeuti koji su integrisali rad na telu sa različitim psihoterapijskim pravcima kao što su geštalt i transakciona analiza, a psihoanaliza i razvojne psihoanalitičke teorije su i dalje ostale bitne za rad i razvoj telesne psihoterapije. Osim toga za razliku od Rajha koji je zahtevao da se njegovo učenje doslovno prati pred kraj svog života, većina škola telesne psihoterapije negovale su kreativne pristupe iz čega su nastale različite bitne teorije i postavke. Bitni pristupi rada na telu su funkcionalni i strukturalni. Funkcionalni pristup je vrlo praktičan i tiče se rada na konkretnim emocijama „ovde i sada“ i njihovim blokovima u različitim delovima tela. Strukturalni pristup neguje tradiciju dubinske psihoterapije tj. sistematsku promenu karakterne strukture klijenta.
U našoj zemlji razvijena je škola TePsyntezis, čiji je osnivač dr sci. Ljiljana Klisić. Škola je osnovana 1976. i razvija se u saradnji sa mnogim stručnjacima u ovoj oblasti i ostalim školama telesne psihoterapije. Na ovu školu su najviše uticale sledeće škole telesne psihoterapije: Radix, Vegetoterapija, Biosinteza, Bioenergetika, Bodynamic, Sržna telesna psihoterapija. Ova škola neguje integrativni pristup u telesnoj psihoterapiji i daje širok dijapazon teorije, prakse i tehnika u radu sa klijentima. Kombinuje najsavremenija teorijska i praktična dostignuća i podstiče kreativnost u pristupu i radu svojih edukanata. Osim toga oslanja se i na teorijske postavke osnovnih psiholoških disciplina, kao i ostalih psihoterapijskih pravaca. U okviru nje se naročito neguje tradicija ličnog rada na sebi u toku edukacije, što umnogome pomaže budućim terapeutima da kvalitetno rade sa svojim klijentima i pažljivo upotrebljavaju moćne metode rada na telu, koje od svakog terapeuta zahtevaju zavidan nivo moralnosti i znanja.
Autor: Jelisaveta Rogošić
